Schimmels en bacteriën in hooi: hoe thermische inactivatie werkt

28 dec. 2024 Theo van der Sluijs 0 reacties

Het bewaren van hooi op de juiste manier is essentieel om gezondheidsproblemen bij paarden te voorkomen. Veelvoorkomende schimmels en bacteriën in hooi kunnen schadelijk zijn en leiden tot ademhalingsproblemen, allergieën en zelfs ernstige ziektes.

Hier vind je een overzicht van de meest relevante micro-organismen, inclusief informatie over hoe ze kunnen worden geïnactiveerd met thermische methoden.

Hoe werkt thermische inactivatie?

Thermische inactivatie betekent het blootstellen van micro-organismen aan hitte om ze te doden of hun activiteit te stoppen. Bij voldoende hoge temperaturen worden de celwanden, enzymen en eiwitten van schimmels en bacteriën onherstelbaar beschadigd.

Voor schimmels: De actieve schimmelcellen sterven relatief snel bij temperaturen tussen 60°C en 80°C, maar hun sporen (de “zaadjes” van schimmels) zijn vaak veel resistenter en vereisen hogere of langdurige verhitting.
Voor bacteriën: Vegetatieve bacteriën (de actieve vorm) zijn meestal gevoelig voor temperaturen van 60°C en hoger. Sporen, zoals die van Clostridium botulinum, hebben echter extreem hoge temperaturen (120°C onder druk) nodig om volledig te worden vernietigd.

Hoe kan dit met een hooistomer?

Een hooistomer verwarmt het hooi tot ongeveer 70–80°C, wat voldoende is om de meeste actieve schimmels en bacteriën te inactiveren. De stoom dringt diep door in het hooi, waardoor ook in het midden van de baal schadelijke micro-organismen worden bestreden.

Inactivatie versus Vernietiging: Bij inactivatie stoppen de schimmels en bacteriën met groeien en delen, maar ze worden niet altijd volledig vernietigd. Sporen kunnen bijvoorbeeld onder bepaalde omstandigheden (zoals vocht en lagere temperaturen) opnieuw actief worden. Het is daarom belangrijk om het gestoomde hooi binnen 12–24 uur te voeren.
Voordelen van stomen:
- Vermindert schimmels en bacteriën tot een veilig niveau.
- Verbetert de luchtkwaliteit voor paarden met ademhalingsproblemen.
- Behoudt de voedingswaarde van het hooi beter dan weken.

Soorten schimmels in hooi

Aspergillus spp.

Aspergillus-soorten zijn veel voorkomende schimmels in hooi die ademhalingsproblemen kunnen veroorzaken. Thermische inactivatie is een effectieve methode om deze schimmels te bestrijden.

Penicillium spp.

Penicillium-soorten kunnen mycotoxinen produceren die schadelijk zijn voor de gezondheid van paarden. Deze schimmels ontwikkelen vaak resistentie, maar thermische inactivatie blijft een effectieve bestrijdingsmethode.

Fusarium spp.

Fusarium-soorten staan bekend om hun toxines die hormonale verstoringen kunnen veroorzaken. Thermische inactivatie is een belangrijke techniek om deze schimmels te verminderen.

Hieronder vindt u enkele wetenschappelijke studies over de thermische inactivatie van Fusarium-soorten:

Cladosporium spp.

Cladosporium-soorten komen minder vaak voor in hooi, maar kunnen allergieën en luchtwegirritaties veroorzaken. Thermische inactivatie kan helpen deze schimmels te bestrijden.

Hieronder vindt u enkele wetenschappelijke studies over de thermische inactivatie van Cladosporium-soorten:

Rhizopus spp.

Rhizopus-soorten kunnen ademhalingsproblemen veroorzaken. Thermische inactivatie is effectief tegen deze schimmels, vooral bij temperaturen boven 60°C.

Hieronder vindt u enkele wetenschappelijke studies over de thermische inactivatie van Rhizopus-soorten:

Temperaturen voor inactivatie

Temp. (°C) **	Aspergillus spp.	Penicillium spp.	*Fusarium* spp.	*Cladosporium* spp.	*Rhizopus* spp.
55°C	Ti bij 60 °C*	30 min.	Ti bij 60 °C*	30 min.	30 min.
60°C	30 min.	20 min.	30 min.	20 min.	20 min.
65 °C	20 min.	10 min.	20 min.	10 min.	10 min.
70 °C	10 min.	< 1 min.	10 min.	< 1 min.	< 1 min.
75 °C	< 1 min.		< 1 min.

*Ti = Thermische inactiviteit
** Let op: Deze waarden zijn richtlijnen voor volledige inactivatie.

Soorten bacteriën in hooi

Streptococcus spp.

Streptococcus-soorten kunnen luchtweginfecties veroorzaken. Ze zijn gevoelig voor temperaturen boven 60°C, waardoor thermische inactivatie een effectieve methode is.

Hieronder vindt u enkele wetenschappelijke studies over de thermische inactivatie van Streptococcus-soorten:

Temperaturen voor inactivatie

Temp. (°C) **	*Actinomyces spp.*	*Nocardia spp.*	*Thermoactinomyces spp.*	*Klebsiella spp.*	*Streptococcus spp.*
55 °C	Ti bij 60 °C*	Ti bij 60 °C*	Ti bij 70 °C*	Ti bij 60 °C*	Ti bij 60°C*
60 °C	30 min.	30 min.		30 min.	30 min.
65 °C	20 min.	20 min.		20 min.	20 min.
70 °C	10 min.	10 min.	40 min.	10 min.	10 min.
75 °C	< 1 min.	< 1 min.	30 min.	< 1 min.	< 1 min.
80 °C			20 min.

*Ti = Thermische inactiviteit
** Let op: Deze waarden zijn richtlijnen voor volledige inactivatie.

Zijn schimmels en bacteriën echt “Dood” na inactivatie?

Bij thermische inactivatie worden actieve cellen vernietigd, maar sporen blijven vaak resistent. Deze sporen kunnen opnieuw actief worden als:

De temperatuur in het hooi zakt.
Het hooi vochtig wordt, wat een ideale omgeving creëert voor groei.

Dit benadrukt het belang van:

Droge opslag: Zorg ervoor dat niet-gestoomd hooi droog en schoon blijft.
Direct voeren na stomen: Voer gestoomd hooi binnen 12–24 uur.

Belangrijk om te weten

De effectiviteit van thermische inactivatie hangt af van factoren zoals de specifieke stam, de omgeving, en de aanwezigheid van beschermende structuren zoals sporen. Het is daarom cruciaal om de juiste temperatuur en tijdsduur te hanteren.

*) Let op:
De thermische inactivatie waarden zijn richtlijnen voor volledige inactivatie.
De exacte tijd en temperatuur kunnen verschillen afhankelijk van:

De specifieke stam
De initiële concentratie
Het medium waarin ze zich bevinden
De gewenste mate van inactivatie
Omgevingsfactoren zoals pH en wateractiviteit

Ik ben me er van bewust dat deze lijst niet compleet is. Er zijn vele soorten schimmels en bacteriën bijvoorbeeld ook nog de Staphylococcus aureus en Pseudomonas aeruginosa, ik zal nieuwe schimmels en bacteriën blijven toevoegen. Kom dan ook regelmatig terug naar deze pagina.